عملیات خاکی
شرکت راهسازی و ساختمانی 115 جهت افزایش سرعت، کیفیت و بالا بردن توان عملیاتی خود در عملیات خاکی (خاکبرداری و خاکریزی) پروژه های راهسازی، ساختمانی سازی و آب در طی سالیان متوالی اقدام به خرید ماشین آلات روز دنیا از شرکت های پیشگام در این زمینه از جمله: BOMAG, VOLVO, KOMATSU, CATERPILLAR, نمود. که از آن جمله می توان به خریداری ماشین آلات خاکبرداری: بیل مکانیکی زنجیری با توان متفاوت از شرکت ولوو، بولدوزر از شرکت کوماتسو، انواع لودر از شرکت های کوماتسو و کاترپیلار و ماشین آلات متراکم سازی لایه های خاکریزی شده در راهسازی (غلطک های عملیات خاکی شرکت بوماگ آلمان) اشاره نمود.
عملیات خاکی به مجموعه کارهایی گفته می‌شود که برای آماده سازی زمین برای ساخت راه، ساختمان و فعالیت‌های عمرانی انجام می‌شوند و معمولا همراه با خاکبرداری، جابجایی خاک می‌باشد. به طور كلي عمليات خاكي مشتمل است بر: تميز كردن بستر و حريم منطقه مورد نظر از درختان و ريشه گياهان، برداشت خاكهاي نباتي و نامرغوب، خاكبرداري، گودبرداري، خاكريزي و كوبيدن خاك و بالاخره كارهاي حفاظتي به منظور اجراي عمليات فوق.
گودبرداری و خاکبرداری:
گودبرداری یا در اصطلاح عامه خاکبرداری، به برداشتن خاک از سطح و عمق زمین گفته می‌شود. گودبرداری به چند منظور انجام می‌شود، که از دلایل اصلی آن می‌توان به رسیدن عمق و خاک سفت (خاک بکر) اشاره کرد. گود برداری نوعی کار ژئوتکنیکی محسوب می شود. به طور کلی منظور از خاكبرداري و گودبرداري عبارتست از برداشت خاكهاي محوطه، گودبرداري پي ساختمانها و محل ابنيه فني تأسيسات، برداشت خاك از منابع قرضه با وسايل، تجهيزات و ماشين‌آلات مورد تأييد تا تراز و رقومهاي خواسته شده در نقشه‌هاي اجرايي و دستورالعملهاي دستگاه نظارت.
ماشین آلات خاکبرداری عبارتند از:
- بیل مکانیکی
- لودر
- بولدوزر
- مینی لودر
- شاول
خاكريزی:
به طور كلي مصالح مناسب براي خاكريزي، بايد از مصالح حاصل از گودبرداريها و خاكبرداريهاي پروژه تأمين شود. استفاده از اين خاكها، بايد با تأييد قبلي دستگاه نظارت صورت گيرد. تمامي خاكهايي كه در گروه‌هاي هفتگانه A-1 الي A-7 استاندارد M-145 اشتو قرار گيرند، جزو خاكهاي قابل قبول براي خاكريزي محسوب مي‌شوند. خاكهاي ياد شده به دو طبقه به شرح زير تقسيم مي‌شوند:
خاكهای درشت‌دانه گروه A1 ، A2 ، A3
خاكهای ريزدانه گروه A4 ، A5 ، A6 ، A7
استفاده از خاكهاي فوق‌الذكر با توجه به شرايط اجراي كار، نوع بهره‌برداري و بارگذاري بر روي خاكريز و همچنين ميزان مصالح ريزدانه (گذرنده از الك نمره 200) توسط دستگاه نظارت و در صورت لزوم تأييد آزمايشگاه مورد تأييد كارفرما، تعيين و به پيمانكار ابلاغ مي‌شود.
تمامي خاكهاي گچي، نمكي، نباتي، لجني، زراعي قابل تورم، قابل انقباض، خاكهاي داراي مواد آلي و رستنيها، در شمار خاكهاي نامرغوب و نامناسب قرار مي‌گيرند كه بايد از مصرف آنها خودداري شود. تشخيص كيفيت خاك مناسب براي خاكريزي با دستگاه نظارت و در صورت لزوم، آزمايشگاه مورد تأييد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور و تصويب كارفرما خواهد بود. خاكهاي مناسب براي انواع خاكريزها شامل خاكريزهاي محل سازه‌ها، راههاي دسترسي، پر كردن پشت ديوارها، اطراف پي ساختمانها، ابنيه فني، تأسيسات محوطه، كانالهاي لوله‌هاي آب و فاضلاب و كابل‌كشيها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. در موارد استثنائي و در كارهاي كوچك مي‌توان پشت ديوارها و سازه‌هاي فني را با مصالح مناسب ديگر، نظير بتن لاغر و شفته آهكي نيز، پر و اصلاح نمود. در هر حالت نوع مصالح و روش اجراي كار بر اساس مشخصات فني خصوصي و دستورات دستگاه نظارت تعيين مي‌شود.
در صورتي كه الزاماً محل اجراي عمليات پروژه منطبق بر محل خاكهاي نامناسب بوده و تغيير محل ساختمان ميسر نباشد، جزئيات تفصيلي اصلاح و تعويض اين خاكها، روشهاي اجرايي براي دستيابي به بستري آماده به ابعاد و رقومهاي خواسته شده، بايد در مشخصات فني خصوصي قيد گردد.
در مواردي كه خاك حاصل از عمليات گودبرداري يا خاكبرداري پروژه براي خاكريزي كفايت ننمايد و يا خاك مناسب در فاصله حمل اقتصادي قرار نداشته باشد، با توجه به مشخصات فني خصوصي و با اجازه قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالح رودخانه‌اي استفاده نمود، محدوديت مصالح ريزدانه (مصالح گذرنده از الك نمره 200) در مشخصات فني خصوصي ذكر خواهد شد.
اصلاح مصالح:
براي خاكريزي، در وهله اول بايد از خاكهاي حاصل از خاكبرداري استفاده شود. در صورت عدم وجود يا كمبود خاكهاي مناسب بايد از منابع قرضه مورد تأييد استفاده شود. استفاده از خاك رس با درصد تورم بالا به منظور خاكريزي زير پي يا كف ساختمانها به هيچ وجه مجاز نمي‌باشد.
انواع خاكريزی:
بسته به نوع استفاده و عملكرد، خاكريزي به دو بخش خاكريز باربر و خاكريز پركننده تقسيم مي‌شود.
خاكريزهای باربر:
خاكريز باربر به خاكريزي اطلاق مي‌شود كه بارهاي استاتيكي وارده از شالوده و كف ساختمان و نيز بارهاي ديناميكي حاصل از ماشين‌آلات و تأسيسات را تحمل نمايد. اين خاكريزها بايد در دوران بهره‌برداري از ساختمان بارهاي وارده را به بستر خود منتقل نمايند. مصالح به كار گرفته شده در خاكريزي و نحوه كوبيدن، بايد مطابق مشخصات مندرج در اين فصل باشد تا قابليت تراكم بعدي خاك به حداقل ممكن رسيده و خاكريز به نحو احسن عمل نمايد.
نكات مهمي كه بايد در اجراي خاكريزهاي باربر رعايت شوند، به شرح زير است:
- ضمن توجه به نوع خاك و انتخاب ماشين‌آلات مناسب، تراكم خاك به نحو مطلوب انجام شود.
- بستر آماده شده خاكريزي بايد داراي ظرفيت باربري كافي براي تحمل بارهاي وارده باشد.
- خاكريز بدون نشست و يا حتي‌الامكان نشست آن در حد مجاز باشد.
- اجراي خاكريزي بر روي بسترهايي كه داراي خاكهاي قابل انقباض هستند، مجاز نيست و بايد اين خاكها با مصالح مناسب جايگزين شوند.
- به كار بردن رسهايي با خاصيت خميري و قابليت تورم زياد در خاكريزي مجاز نيست.
- كنترل بستر خاكريزي با رعايت مندرجات مشخصات فني خصوصي قبل از اجراي عمليات خاكريزي ضروري است.
خاكريزهای پر كننده:
براي پر كردن اطراف پي ساختمانها، ديوارهاي حايل، ترانشه لوله‌ها و مشابه آن از خاكريزهاي پر كننده استفاده مي‌شود. خاكهاي حاصل از گودبرداري و عمليات خاكي، بايد در صورت مناسب بودن به مصرف برسند. در غير اين صورت بايد با نظر و تأييد دستگاه نظارت از خاك قرضه مناسب براي خاكريزي استفاده شود. در صورت عدم دسترسي به خاك مناسب با تأييد قبلي دستگاه نظارت مي‌توان از مصالحي نظير بتن سبك و شفته آهكي استفاده نمود.
پخش، تسطيح و كوبيدن:
پيمانكار موظف است بر اساس برنامه زمان بندي منضم به قرارداد، تمامي ماشين‌آلات اعم از ماشين‌آلات پخش و تسطيح، آبپاشي و كوبيدن را با توجه به نوع مصالح آماده نمايد. روش اجراي كار و تعداد ماشين‌آلات با توجه به حجم عمليات و برنامه زمان بندي اجراي كار، بايد قبلاً به تأييد دستگاه نظارت رسيده باشد. پيش بيني تعداد ماشين آلات بايد چنان صورت گيرد كه انجام يك كار ممتد و بدون وقفه را امكانپذير نمايد. تأييد اوليه دستگاه نظارت در مورد تعداد ماشين‌آلات، رافع مسئوليت پيمانكار نبوده و در هر صورت پيمانكار بايد جوابگوي تأخيرات احتمالي ناشي از بازده پايين ماشين‌آلات و خرابي و تعميرات آنها بوده و به نحوي اين تأخيرات را جبران نمايد. چنانچه در حين اجراي كار نتايج رضايت بخشي از كار ماشينها حاصل نشود، پيمانكار بايد با نظر دستگاه نظارت در مورد جايگزين نمودن ماشين‌آلات اقدام نمايد.